شماره آیاتوسیله جداسازی آیات از یکدیگر را شماره آیات گویند. ۱ - رموز شناسایی آیاتدر ابتدا برای شناسایی یک آیه از آیه‌ای دیگر، از رموز خاصی استفاده می‌شد که یکی از آن‌ها «ع» علامت « عشر » و «خ» علامت « خمس » به ترتیب برای هر ده یا پنج آیه بوده است. استفاده از سه نقطه (…) نیز برای این بود که پایان آن آیه را مشخص کنند و آیه‌ای را همراه آیه قبلی نخوانند. اما بعدها شماره گذاری آیات به منظور تشخیص فواصل و جداسازی یک آیه از آیه دیگر جانشین این روش شد. ۲ - نمونه قرآنیبین قاریان در عدد آیات بعضی از سوره‌ها - بدون آن که در حروف و کلمات آیات زیاده یا نقصانی باشد- اختلاف است؛ مانند: ۱. آیه ۲۵ سوره نوح که قاریان کوفه تا (فادخلوا نارا) را یک آیه و بخش بعدی را آیه دیگری شمرده‌اند؛ ولی قراء شام و مدینه هر دو بخش را یک آیه می‌دانند؛ ۲. آیه ۳۹ سوره توبه که قاریان شام تا (عذابا الیما) را یک آیه و بخش بعدی را آیه دیگری شمرده‌اند؛ ولی دیگران هر دو بخش را آیه واحدی می‌دانند؛ ۳. آخرین آیه سوره حج که قاریان مکه تا «مسلمین» را یک آیه و بخش بعدی را آیه دیگری شمرده‌اند؛ ولی دیگران هر دو بخش را آیه واحدی می‌دانند؛ ۴. آیه ۳ سوره توبه که عموم قاریان آن را یک آیه می‌دانند؛ ولی قراء بصره تا (ان الله بریء من المشرکین و رسوله) را آیه سوم و پس از آن را آیه چهارم دانسته‌اند؛ ۵. آیه ۴۴ سوره نمل که بعضی از قاریان از (قیل لها ادخلی) تا (من قواریر) را یک آیه، و قسمت بعد را آیه دیگر، و برخی هر دو قسمت را یک آیه می‌شمرند؛ ۶. آیه ۶۵ سوره نمل که عده‌ای، از (قل لایعلم) تا (و ما یشعرون) را یک آیه و بخش بعد را آیه دیگری دانسته‌اند؛ ولی گروه دیگر هر دو بخش را آیه واحدی می‌دانند؛ ۷. آیه ۴ سوره محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که جمعی از قاریان از (فاذا لقیتم) تا (فشدوا الوثاق) را یک آیه و مابعدش را آیه دیگری گرفته‌اند؛ ولی گروه دیگر هر دو بخش را یک آیه خوانده‌اند؛ ۸. آیه ۱۵ سوره محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که از (مثل الجنة التی وعد المتقون) تا (لذة للشاربین) نزد عده‌ای یک آیه و بخش بعدی، آیه دیگری است؛ ولی نزد گروهی دیگر هر دو قسمت، یک آیه به شمار می‌آید. این اختلاف‌ها باعث شده است که علاوه بر علائم وقف ، نشانه‌هایی برای اشاره به اقوال مختلف در شماره آیات وضع شود. ۳ - یادآوریشماره آیات اهل کوفه اصح اعداد است؛ زیرا مستند به امام علی علیه‌السّلام است. شماره آیات مکه منسوب به مجاهد بن جبیر و اسماعیل مکی، و عدد آیات اهل مدینه منسوب به ابوجعفر یزید بن قعقاع و اسماعیل بن جعفر ، و شماره آیات اهل بصره منسوب به عاصم بن ابی الصیاح جحدری و ایوب بن متوکل ، و عدد آیات اهل شام منتسب به ابن عامر دمشقی (یکی از قراء سبعه ) است. [۸]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۴۳.
[۹]
مظلومی، رجبعلی، پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی، ص۱۸۶.
[۱۰]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۶۰.
[۱۱]
بیگلری، حسن، سرالبیان فی علوم القرآن، ص۲۵۸.
۴ - عناوین مرتبطرموز شماره آیات . ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «شماره آیات». |